ازدواج موقت و شرایط آن

آنچه در این مقاله میخوانید:

-ازدواج موقت چیست؟

-عده چیست و چرا باید زن عده نگهدارد؟

-فرق ازدواج دائم و موقت چیست؟

-ویژگی های ازدواج موقت چیست؟

-آیا ثبت ازدواج موقت ضروری است؟

-طلاق در ازدواج موقت

-موارد فسخ ازدواج موقت

-وضعیت عده در ازدواج موقت

-مطالبه مهریه در عقد موقت

-مذهب و تعدد زوجین در عقد موقت

-چگونه صیغه محرمیت بخوانیم

-متن صیغه موقت

-موارد الزام صبت صیغه موقت

-مجازات امتناع زوج از ثبت عقد موقت در شرایط لزوم ثبت

-مدارک لازم جهت ثبت صیغه محرمیت

-گرفتن شناسنامه برای فرزند حاصل از ازدواج موقت در صورت امتناع زوج

-جمع بندی نکات مهم

-سوالات متداول

- ازدواج موقت چيست؟ 

ازدواج موقت که در بین مردم به نام «صيغه» مشهور شده از نظر قوانين اسلامى يک نوع قرارداد ازدواج است که با ازدواج «دائم» (ازدواجهاى معمولى) هيچ گونه فرقى جز در مسأله «محدود بودن مدت» ندارد. در ازدواج موقت، مرد و زنى که ازدواج آنها با يکديگر بلامانع است با هم پيمان زناشويى مى بندند و عقد مى خوانند و تعيين «مهر» و «مدت» مى کنند، و فرزندى که از آنها به وجود مى آيد يک فرزند مشروع و قانونى (حلال زاده) و داراى تمام حقوق و مزاياى يک فرزند است.

- عده چیست و چرا زن باید عده نگهدارد؟

پس از تمام شدن مدت ازدواج موقت، و جدايى دو همسر از يکديگر، زن بايد «عدّه» نگهدارد، يعنى پيش از گذشتن «مدت معينى» حق ندارد با مرد ديگرى ازدواج دائم يا موقت کند (مدت مزبور اقلا چهل و پنج روز تمام براى زنانى که عادت ماهانه نمى بينند و براى آنها که مى بينند دو بار قاعده شدن است). بديهى است فلسفه نگه داشتن عدّه اين است که روشن شود که از شوهر اوّل نطفه اى در رحم زن منعقد شده است يا نه، چه اينکه اگر منعقد شده باشد در اين مدت آشکار مى شود، ناگفته پيداست که در صورت انعقاد نطفه بايد تا موقع وضع حمل از ازدواج با ديگرى خوددارى نمايد. بنابراين اگر زن، قبل از گذشتن مدت مزبور که در واقع «حريم زوجيت» محسوب مى شود با ديگرى عقد ازدواج دائم يا موقت ببندد ازدواج او باطل و عمل او «عمل منافى عفت» (زنا) محسوب خواهد شد ومشمول تمام کيفرهايى است که در اسلام براى اين کار تعيين شده است.

- فرق ازدواج دائم و موقت چیست؟

از اين گفتار چنين نتيجه مى گيريم که تمام حدود ازدواج و شرايط همسرى که در «ازدواج دائم» وجود دارد بايد در «ازدواج موقت» رعايت گردد (به استثناى موضوع مدت). فقهاى اسلام طبق مدارک اسلامى تصريح کرده اند که اين دو نوع ازدواج از نظر احکام هيچ گونه فرقى با هم ندارند جز در يک مورد و آن اينکه: در ازدواج دائم «مسلمان» نمى تواند با «غير مسلمان» ازدواج کند، ولى ازدواج موقت مرد مسلمان با زن غير مسلمانى که از اهل کتاب است (مانند مسيحى و يهودى) مانعى ندارد. اما از نظر «آثار حقوقى» اين دو نوع ازدواج فقط در دو مورد با يکديگر فرق دارند:

1. در ازدواج موقت زن و مرد از يکديگر ارث نمى برند (ولى البتّه فرزند آنها از هر دو ارث مى برد). تازه اين در صورتى است که در عقد، شرط ارث نکنند، بنابراين اگر هنگام اجراى صيغه عقد شرط نمايند که از يکديگر ارث ببرند اين حق براى آنها ثابت خواهد بود.

2. در ازدواج موقت، زن حق «نفقه» ندارد و تنها همان مهر خود را مى تواند بگيرد، ولى قابل توجه اينجاست که چون مهر حد معينى ندارد و از طرفى مدت اين ازدواج هم طبق قرارداد معلوم است، زن مى تواند با توجه به مقدار مدت، مخارج خود را پيش بينى کرده و به مقدار مهر بيفزايد، و شايد اينکه در اسلام دستور داده شده در اين نوع ازدواج «مهر» صريحاً در متن عقد ذکر شود براى مراعات همين نکته و امثال آن بوده است.

- ویژگیهای ازدواج موقت چیست؟

صیغه موقت دارای ویژگی‌هایی که آن را از متداول‌ترین نوع ازدواج یعنی ازدواج دائم متمایز می‌سازد:

1. مدت عقد باید معلوم شود، در غیر این حالت عقد باطل است.
2. تاریخ ابتدا و انتهای عقد باید مشخص باشد.
3. رضایت کامل طرفین برای انجام لازم  است.
4. بالغ بودن زن و مرد
5. اجازه پدر یا جد پدری برای دختر
6. در صورت امتناع غیرموجه پدر از دادن اجازه، دختر می‌تواند از دادگاه مدنی درخواست اجازه ازدواج کند.
7. مهریه تعیین شود.
8. مجرد بودن زن (زن در زوجیت مرد دیگری نباشد).
9. زن نباید در زمان عده نباشد.
10. زن و مرد قبل از عقد با هم زنا نکرده باشند.
11. خواندن صیغه محرمیت توسط عاقد یا خود مرد و زن امکان پذیر است

پس ویژگی‌های فوق باید در شکل گیری این عقد موقت الزامی است. اگر این شرایط رعایت نشود، در واقع عقد موقت باطل است. البته در نکاح دائم و نکاح موقت مشترکاتی نیز با هم دارند مثل اینکه در هر دو شرایط فسخ نکاح یکسان است.

- آیا ثبت ازدواج موقت ضروری ایست؟

ازدواج موقت مثل ازدواج دائم نیاز به ثبت رسمی آن نیست اما در برخی شرایط ثبت آن ضروری می‌گردد:

مثل اینکه زن در مدت صیغه موقت باردار شود یا اینکه توافق زوجین براین مبنا باشد و یا ضمن شرط عقدی تعیین گردد که این موارد باعث الزامی شدن ثبت نکاح موقت می‌گردد که تخلف از ثبت باعث مجازات مقرر در قانون مجازات اسلامی است و از این حیث با نکاح دائم تفاوتی نمی‌کند.

- طلاق در ازدواج موقت:

ازدواج موقت مثل ازدواج دائم نیاز به ثبت رسمی آن نیست اما در برخی شرایط ثبت آن ضروری می‌گردد. این موارد مطابق تصریح شامل:

مثل اینکه زن در مدت صیغه موقت باردار شود یا اینکه توافق زوجین براین مبنا باشد و یا ضمن شرط عقدی تعیین گردد که این موارد باعث الزامی شدن ثبت نکاح موقت می‌گردد که تخلف از ثبت باعث مجازات مقرر در قانون مجازات اسلامی است و از این حیث با نکاح دائم تفاوتی نمی‌کند.

نکته مهم دیگر در عقد موقت این است که بحث طلاق دیگر مطرح نیست، هر چند که عقد موقت مدت آن طولانی مثل صیغه ۹۹ساله و یا شاید به ذهن متبادر گردد که پس چطور در عقد موقت زوجین از یکدیگر جدا می‌شوند، در پاسخ گفته می‌شود عقد موقت به چند شکل از بین می‌رود:

1. اتمام مدت عقد موقت
2. بذل مدت عقد توسط مرد
3. بخشش مهریه و الزام مرد به بذل مدت
4. فوت هریک از طرفین
5. حال پس از بین رفتن عقد موقت زن آیا عده دارد؟ بله.

در حالتی که مدت عقد از بین رود و یا زوجین باعث از بین رفتن آن گردند:

1. در حالتی که زن غیر باردار باشد دو طهر (۲ عادت ماهانه)
2. و زن یائسه ۴۵ روز
3. و زن باردار تا زمان وضع حمل عده دارد.

اما اگر در اثر فوت زوج از بین رود:

1. زن غیر باردار ۴ ماه و ۱۰ روز عده دارد
2. و زن باردار تا زمان وضع حمل عده باید نگه دارد.

- موارد فسخ ازدواج موقت:

فسخ نکاح در عقد دائم و موقت حدودا یکسان است.

• فوت یکی از طرفین
• بخشش مدت باقیمانده صیغه از جانب شوهر
• انقضای مدت معين شده
• جنون هر یک از زوجین
• در صورت وجود عیوب زیر در مرد، زن حق فسخ عقد را خواهد داشت.
  • خصا (از کار افتادن بیضه‌ ها)
  • عنن (ناتوانی در برقراری رابطه جنسی)
  • مقطوع بودن آلت تناسلی (به اندازه‌ای که قادر به برقراری رابطه زناشویی نباشد.)
• در صورت وجود عیوب زیر در زن، مرد حق فسخ عقد را خواهد داشت.
  • قرن (وجود استخوانی زائد در دستگاه تناسلی و جنسی زن، که مانع از برقراری رابطه جنسی می‌شود.)
  • جذام
  • برص(پیسی)
  • افضا (یکی بودن مجرای تناسلی و مجرای دفع ادرار)
  • زمین گیری
  • نابینایی هر دو چشم

- وضعيت عده در ازدواج موقت:

• در صورت اتمام مدت عقد: زن غير باردار دو طهر (2 عادت ماهانه) / زن یائسه 45 روز / زن باردار تا زمان وضع حمل
• در صورت وفات زوج: زن غیر باردار: 4 ماه و 10 روز / زن باردار تا زمان وضع حمل

- مطالبه مهریه در عقد موقت:

برخلاف نکاح دائم عدم تعیین مهر در عقد موقت موجب بطلان عقد می شود. پرداخت مهریه در عقد موقت به زن الزامی است و این حق از وی ساقط نمی شود. حتی در صورتی که:

• زن فوت شود. (ورثه زن می توانند مهریه را مطالبه کنند.)
• شوهرش هرگز با وی نزدیکی نکند.(نصف مهریه به زن تعلق می گیرد.)
• مرد باقی مدت عقد را ببخشد.

مگر اینکه زن مهریه خود را ببخشد. برای مثال چنانچه زن مایل به جدایی از مرد، پیش از اتمام مدت صیغه باشد؛ می تواند با بخشیدن مهریه خود رضایت مرد را مبنی بر بذل باقی مدت صیغه جلب نماید. برای وصول مهریه در عقد موقتی که در دفاتر ازدواج ثبت نشده باشد، باید به دادگاه مراجعه کرده و و با ادله قابل استناد ازدواج موقت خود را ثابت کرده و دادخواست مطالبه مهریه نماید. در صورت اثبات ادعای وی، دو حالت پیش می آید:

1.چنانچه مبلغ مهریه کمتر از 200 میلیون ریال باشد، دادخواست مطالبه را باید به شورای حل اختلاف ارائه نمود.

2. ولی اگر مبلغ مهریه بیشتر از 200 میلیون ریال باشد، دادگاه خانواده به دادخواست رسیدگی خواهد کرد.

- مذهب و تعدد زوجین در صیغه موقت:

• ازدواج زن با مرد غیرمسلمان، غیرممکن است.
• ازدواج مرد نیز با زن ناصبی و مشرک، غیرممکن ولی با اهل کتاب بلامانع است.
• ازدواج زن در یک زمان تنها با یک مرد امکان پذیر است. اما محدودیتی برای مرد در ازدواج موقت وجود
• ندارد.(در ازدواج دائم مرد تنها مجاز به ازدواج با 4 زن می باشد.

- چگونه صیغه محرمیت بخوانیم:

صیغه موقت می‌تواند توسط هر یک از زوجین یا توسط شخص ثالث جاری شود.
اگر زن صیغه موقت را بخواند، باید بگوید:
زَوَّجتُکَ نَفسِی فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ، عَلَی المَهرِالمَعلُوم(من خودم را به همسری تو در آوردم با مدت معین و با مهر معین)
مرد در جواب بگوید: قَبِلتُ(قبول کردم)
ولی اگر مرد صیغه موقت را بخواند، باید بگوید: زَوَّجتُ مُوَکِّلَتِی نَفسِی، فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ، عَلَی المَهر المَعلُوم(من موکلم را به ازدواج خود در آوردم در مدت و مهر مشخص شده)
دوباره مرد می‌گوید: قَبِلتُ التَّزویج(قبول کردم این ازدواج را)

: متن صیغه موقت -

- موارد الزام ثبت صیغه موقت:

• توافق طرفین
• شرط ضمن عقد
• باردار شدن زوجه

جهت سهولت اثبات عقد موقت و جلوگیری از اعمال ظلم علیه بانوان و کودکان حاصل از ازدواج موقت، قانون ثبت عقد موقت در موارد فوق را در دفاتر رسمی ازدواج الزامی شمرده و برای افرادی که از این امر خودداری کنند، مجازات معین کرده است.

- مجازات امتناع زوج از ثبت عقد موقت در شرایط لزوم ثبت:

پرداخت جزای نقدی درجه 5 (8 میلیون ریال تا 18 میلیون ریال) یا حبس تعزیری درجه 7 (91 روز تا 6 ماه)

- مدارک لازم جهت ثبت صیغه محرمیت:

• اصل و کپی شناسنامه عکس‌ دار هر یک از زوجین
• اصل و کپی کارت ملی هر یک زوجین
• دو قطعه عکس 3 در 4
• در صورت دوشیزه بودن زوجه، شناسنامه یا کارت ملی پدر و یا جد پدری زوجه یا در صورت فوت پدر یا جد پدری، گواهی فوت
• در صورت ازدواج مجدد زوجه که همسر او فوت کرده، گواهی فوت همسر
• در صورت ازدواج مجدد زوجه که طلاق گرفته، گواهی طلاق

- گرفتن شناسنامه برای فرزند حاصل از ازدواج موقت در صورت امتناع زوج:

زوجه باید به دادگاه خانواده مراجعه کرده و عقد موقت خود را ثابت نماید و در ادامه زوج را ملزم به گرفتن شناسنامه فرزند نماید. اگر زوجه به زوج دسترسی نداشته باشد، برای دریافت شناسنامه فرزند خود، باید از دادگاه به صورت یک طرفه، حکم امین موقت دریافت نماید. سپس با مراجعه به ثبت احوال، نسبت به صدور شناسنامه فرزند با نام خانوادگی خود، اقدام کند.

- جمع بندی نکات مهم:

• اگر مرد مدت صیغه را ببخشد، درصورت نزدیکی با او موظف به پرداخت تمام مقدار توافق شده مهریه است. در غیر اینصورت باید نصف آن را بدهد.
• مقدار مهر باید ضمن عقد موقت، مشخص شود.
• چنانچه مرد قصد پرداخت مهریه را نداشته باشد، با وجود اینکه عقد آنها صحیح است ولی مرد ملزم به پرداخت مهریه است. اگر مهریه را نپردازد، کار وی حرام شرعی است.
• حد و حدود برقراری رابطه جنسی در ازدواج موقت همانند ازدواج دائم است. مگر اینکه زن، ضمن عقد شرط کند که شوهرش با او نزدیکى نکند. چنانچه بعد ها زن به برقراری رابطه جنسی راضی باشد، مانعی نیست.
• گاهی عقد موقت صرفا به منظور آشنایی زوجین و شرعی بودن ارتباطات آنها انجام می شود. بنابراین در چنین حالتی برقراری رابطه جنسی صحیح نمی باشد.
• در عقد موقت طلاق بی معناست و صرف اتمام مدت عقد و یا بخشیدن باقی مدت عقد توسط مرد، جدایی زن و مرد صورت می پذیرد.
• در عقد موقت، زن حق نفقه ندارد مگر اينکه پرداخت نفقه ضمن عقد شرط شده باشد.
• در عقد موقت، زوجين از هم ارث نمی برند مگر در صورتی که در قالب وصیت از یکدیگر ارث ببرند.
• فرزندان حاصل از ازدواج موقت مشروط بر اینکه تولد آنها قانونی و محضری ثبت شود، فرزندان مشروع پدر شناخته شده و پدر موظف به نگه داری و تامین مالی آنها خواهد بود.
• مطالبه مهریه توسط زن در هر زمانی امکان پذیر است.

- سوالات متدوال در خصوص ازدواج موقت و صیغه محرمیت:

-نام های متداول ازدواج موقت در ایران؟

نکاح منقطع ، متعه ، ازدواج موقت ، صیغه ، صیغه موقت ، صیغه محرمیت ، ازدواج ساعتی ، ازدواج موقت ساعتی ، صیغه ساعتی

- چگونه صیغه محرمیت بخوانیم؟

صیغه محرمیت می تواند توسط مرد یا زن و یا شخص دیگری خوانده شود. متن کامل صیغه محرمیت در این صفحه موجود است.

- در چه شرایطی می بایست نسبت به ثبت صیغه محرمیت، اقدام کرد؟

توافق طرفین، شرط ضمن عقد و باردار شدن زوجه